Διαθλαστικά σφάλματα

Στο παρελθόν συνηθίζονταν η κατηγοριοποίση των διαθλαστικών σφαλμάτων σε α) αξονικά σφάλματα και β) σε σφάλματα διάθλασης. Τα αξονικά διαθλαστικά σφάλματα οφείλονταν στο υπερβολικά μικρό (υπερμετρωπία) ή μεγάλο (μυωπίά) αξονικό μήκος του οφθαλμού, με τη διαθλαστική του ισχύ να θεωρείται ως φυσιολογική. Αντίθετα, τα σφάλματα διάθλασης υποτίθεται ότι είχαν αιτία την εσφαλμένη συνολική διοπτρική ισχύ του οφθαλμού (ισχυρότερη στη μυωπία, ασθενέστερη στην υπερμετρωπία), ενώ το αξονικό του μήκος θεωρούνταν κανονικό.

Ωστόσο, η σχέση μεταξύ του διαθλαστικού σφάλματος και των τιμών των διαφόρων οφθαλμικών παραμέτρων είναι αρκετά σύνθετη, οπότε σήμερα ένας τέτοιος διαχωρισμός θεωρείται αδόκιμος. Για παράδειγμα, σύγχρονες βιομετρικές μελέτες του οφθαλμού έχουν δείξει ότι οι εμμετρωπικοί οφθαλμοί δύναται να έχουν μεγάλες διακυμάνσεις, λόγω του μηχανισμού «εμμετροποίησης» α) στη διαθλαστική τους ισχύ και β) στο αξονικό τους μήκος, γεγονός που μας οδηγεί στο συμπέρασμα πως είναι δύσκολο να ορίσουμε ένα «φυσιολογικό» αξονικό μήκος ή μια «φυσιολογική» συνολική διοπτρική ισχύ του οφθαλμού. Σήμερα πιστεύεται όμως ότι τα διαθλαστικά σφάλματα (μυωπία και υπερμετρωπία) οφείλονται στο εσφαλμένο ταίριασμα μεταξύ του αξονικού μήκους του οφθαλμού με τη συνολική διοπτρική του δύναμη. (εικόνα δεξιά: μυωπικός (πάνω) και εμμετρωπικός (κάτω) οφθαλμός – απεικόνιση με μαγνητική τομογραφία, Atchison et al., 2004)

Τα διαθλαστικά σφάλματα διαχωρίζονται σε:

μυωπία
υπερμετρωπία
αστιγματισμό
πρεσβυωπία (αν και αποτελεί αποτέλεσμα της “γήρανσης” του οφθαλμικού συστήματος)

Διαθλαστικά σφάλματα

Στη Μυωπία η ευκρίνεια για μακρινά αντικείμενα είναι σημαντικά μειωμένη ενώ η κοντινή όραση συνήθως δεν επηρεάζεται.

Αυτό συμβαίνει όταν το μήκος του οφθαλμού είναι μεγαλύτερο από το φυσιολογικό (αξονική μυωπία) ή πιο συχνά όταν η διαθλαστική ισχύ του οφθαλμού δεν συσχετίζεται με το αξονικό του μήκος (μυωπία συσχέτισης).

Διόρθωση μυωπίας

Η εμφάνιση της μυωπίας μπορεί να οφείλεται σε κληρονομικούς παράγοντες, ενώ η εξέλιξή της μπορεί να επηρεαστεί από την έντονη κοντινή εργασία και από πιθανή αποχή από δραστηριότητες εκτός σπιτιού. Για παράδειγμα, ένα παιδί με δύο γονείς μύωπες έχει 8 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να έχει μυωπία από ένα παιδί που δεν έχει μυωπικούς γονείς. Όποια και να είναι η αιτία, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο: σχηματισμός ειδώλου μπροστά από τον αμφιβληστροειδή – θολό είδωλο στο επίπεδο του αμφιβληστροειδή.

Η διόρθωσή της μυωπίας γίνεται με φακούς (οφθαλμικούς ή φακούς επαφής) αρνητικής δύναμης, οι οποίοι μειώνουν τη συνολική διαθλαστική ισχύ του οφθαλμού, εστιάζοντας το είδωλο στον αμφιβληστροειδή.

Διαθλαστικά σφάλματα

Στην Υπερμετρωπία η ευκρίνεια θεωρητικά επηρεάζεται περισσότερο για τα κοντινά αντικείμενα σε σχέση με τα μακρινά αντικείμενα.

Αυτό συμβαίνει όταν το μήκος του ματιού είναι μικρότερο από το φυσιολογικό (αξονική υπερμετρωπία) ή πιο συχνά όταν οι διαθλαστική ισχύ του οφθαλμού δεν συσχετίεται με το αξονικό του μήκος (υπερμετρωπία συσχέτισης), με αποτέλεσμα τα είδωλα να εστιάζονται πίσω από τον αμφιβληστροειδή.

Διόρθωση υπερμετρωπίας

Η υπερμετρωπία είναι συχνά παρατηρούμενη σε μωρά και μικρά παιδιά, πριν την ολοκλήρωση του μηχανισμού εμμετροποίησης. Σε αυτές τις περιπτώσεις, με την αύξηση της ηλικίας και κατ’ επέκταση την αύξηση του μήκους των οφθαλμών, η υπερμετρωπία μειώνεται και είναι πιθανόν να αναστραφεί σε μυωπία. Επίσης, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, οι νεαροί οφθαλμοί έχουν μεγάλα αποθέματα προσαρμογής (αύξησης της διαθλαστικής δύναμης του φακού οφθαλμού) με αποτέλεσμα «μικρό» υπερμετρωπικό σφάλμα να αντισταθμίζεται (να «κρύβεται) και να ΜΗΝ επηρεάζεται η όραση του υπερμέτρωπα σε μικρές ηλικίες. Τα συμπτώματα μη-ευκρινούς όρασης γίνονται αισθητά μόνον όταν απωλεσθεί μεγάλο μέρος της προσαρμοστικής ικανότητας (που επίσης οδηγεί στην πρεσβυωπία). Σε όλες τις περιπτώσεις, τα συμπτώματα γίνονται εμφανή πρώτα για κοντινές και μετά για ενδιάμεσες και μακρινές αποστάσεις. Η υπερμετρωπία σε πολλές περιπτώσεις πρέπει να διορθώνεται σε μικρές ηλικίες για την αποφυγή της αμβλυωπίας (μειωμένης όρασης στον ένα ή κια στους δύο οφθαλμούς) και προβλημάτων στην σύγκλισή τους.

Η διόρθωσή της υπερμετρωπίας γίνεται με φακούς (οφθαλμικούς ή φακούς επαφής) θετικής δύναμης, οι οποίοι αυξάνουν τη συνολική διαθλαστική ισχύ του οφθαλμού έτσι ώστε να επιτευχθεί η ιδανική εστίαση στο επίπεδο του αμφιβληστροειδή.