H σημασία της όρασης στην άθληση
Στον αγωνιστικό αθλητισμό και ιδιαίτερα στον πρωταθλητισμό μερικά χιλιοστά του δευτερολέπτου ή λίγα εκατοστά του μέτρου κάνουν τη διαφορά και διαχωρίζουν τον νικητή από τον ηττημένο. Η πλειοψηφία των ερεθισμάτων που δέχεται κατά τη διάρκεια του αγώνα ένας αθλητής, π.χ. ένας αθλητής μπάσκετ, όπως για παράδειγμα η αντίληψη του χώρου και της θέσης των συμπαικτών και αντιπάλων, ο προσδιορισμός της τροχιάς της μπάλλας και η εκτίμηση της απόστασης από το καλάθι, αφορούν την αίσθηση της όρασης και την οπτική εμπειρία.
Η αθλητική όραση ασχολείται με τα βασικά και ειδικά χαρακτηριστικά της οπτικής αντίληψης. Χρησιμοποιεί την τεχνογνωσία και το δυναμικό της οφθαλμιατρικής και οπτομετρικής επιστήμης όχι μόνον για τη διάγνωση και διόρθωση των διαθλαστικών σφαλμάτων των αθλητών, όπως η μυωπία και ο αστιγματισμός, αλλά και για τη βελτίωση του συντονισμού των οπτο-κινητικών αντιδράσεών τους (μέσω εξάσκησης με τη χρήση κατάλληλου επιστημονικού εξοπλισμού), την πρόληψη και αντιμετώπιση πιθανών οφθαλμικών τραυμάτων, καθώς επίσης και την ενημέρωση των αθλητών και προπονητών/κριτών σχετικά με τις απαιτήσεις όρασης των αθλημάτων στα οποία συμμετέχουν. Για τον λόγο αυτό η αθλητική όραση έχει επιστημονικά και κλινικά αναγνωριστεί την τελευταία εικοσαετία ως ένας εξειδικευμένος κλάδος της αθλητικής ιατρικής.
Όλα τα παραπάνω έχουν ως απώτερο σκοπό την βελτίωση των επιδόσεων των αθλητών στον “αγωνιστικό στίβο”, μέσω χρήσης κατάλληλων εξατομικευμένων φακών (με φίλτρα ή μη) για καλύτερη απόδοση ανάλογα με το χώρο άθλησης ή με γυαλιά (μάσκες) για την προστασία των οφθαλμών από πιθανούς τραυματισμούς.
Η διόρθωση, λοιπόν, έστω και μικρών βαθμών μυωπίας, υπερμετρωπίας ή αστιγματισμού στους αθλητές μπορεί και κάνει τη διαφορά. Ποιος είναι ο πιο “σωστός” τρόπος να γίνει η διόρθωση αυτή; Γυαλιά ή φακοί επαφής; Εδώ συναντάμε το μεγαλύτερο πλεονέκτημα των φακών επαφής έναντι των διορθωτικών γυαλιών: επειδή οι φακοί επαφής εφαρμόζουν πάνω στο μάτι (και το ακολουθούν σε όλες τις πλάγιες ματιές) χαρίζουν μεγαλύτερο οπτικό πεδίο, περιορίζοντας ταυτόχρονα τον κίνδυνο τραυματισμού. Υπάρχει και η επιλογή της χρήσης ειδικών φακών επαφής στον ύπνο, μέθοδος γνωστή ως Ορθοκερατολογία, που «εξουδετερώνει» τη μυωπία και απελευθερώνει τον χρήστη από την ανάγκη των γυαλιών και των φακών επαφής κατά τη διάρκεια της ημέρας κι επομένως κατά την άθληση.
Οι φακοί επαφής που συνίστανται σε αθλητές είναι συχνής αντικατάστασης (ημερήσιοι, δεκαπενθήμεροι ή και μηνιαίοι) προκειμένου να ελαχιστοποιούνται οι πιθανότητες μόλυνσης και ως επί το πλείστον μαλακοί, εκτός από περιπτώσεις όπου οι μαλακοί δεν προσφέρουν τη βέλτιστη όραση και καταλήγουμε σε σκληρούς παράλληλα με τη χρήση μάσκας προστασίας. Σε κάποιες περιπτώσεις, αναλόγως τις περιβαλλοντικές συνθήκες, προτείνουμε την χρήση τεχνητών δακρύων για επιπλέον ενυδάτωση. Για αθλήματα εξωτερικού χώρου, λόγω της έκθεσης σε υπεριώδη ακτινοβολία, προτείνονται φακοί επαφής με φίλτρο UV ενώ σε κάποια αθλήματα (π.χ. θαλάσσια και χειμερινό σκι) είναι υποχρεωτική η χρήση γυαλιών ηλίου.
Και να μη ξεχνάμε, πως όπως οι αθλητές πάντα φορούν ειδικό εξοπλισμό για έναν αγώνα, ανάλογα θα οφείλουν να πράττουν και για την όρασή τους!
Σωτήρης Πλαΐνης, ΜSc, PhD1,2 και Μαρία Γάγγα, ΜSc2
1Ινστιτούτο Οπτικής και Όρασης, Πανεπιστήμιο Κρήτης
2Optical House, Ηράκλειο-Ρόδος.